Spookkreeften Determinatietabel - Identification key to Dutch ghost shrimps

In dit bericht is een determinatietabel samengesteld van alle in Nederland voorkomende spookkreeften. De tabel is gemaakt naar aanleiding van de vondst van twee nieuwe soorten spookkreeften. Zie daarvoor het volgende bericht of klik hier. In dat bericht vind je ook een overzicht van (determinatie)literatuur en websites, inclusief een aantal weblinks naar te downloaden PDF's met een determinatietabel.

Soortenoverzicht 

Voor een aantal soorten bestaat nog geen Nederlandse naam. Om voor alle soorten in een Nederlandse naam te voorzien, worden hieronder namen voorgesteld, die in onderstaand overzicht en determinatietabel zijn opgenomen.

In Nederland voorkomende spookkreeften met (deels voorgestelde) Nederlandse naam:

·       Caprella cf. acanthifera*: Schedelspookkreeft (voorgesteld)

·       Caprella equilibra: Bruingevlekte spookkreeft (voorgesteld)  

·       Caprella linearis: Wandelend geraamte 

·       Caprella mutica: Harige spookkreeft (voorheen C. macho, Machospookkreeft)

·       Caprella penantis: Puntkopspookkreeft (voorgesteld) (voorheen  C. acutifrons)

·       Caprella scaura: Gehoornde spookkreeft (voorgesteld)

·       Caprella septentrionalis: Noordelijke spookkreeft (voorgesteld)

·       Caprella tuberculata: Knobbelspookkreeft (voorgesteld)

·       Pariambus typicus: Hongerlijdertje

·       Phtisica marina: Teringlijdertje

·       Pseudoprotella phasma: Gestekelde spookkreeft (voorgesteld)

* Volgens Guerra García (zie David Fenwick op Aphotomarine.com) - een autoriteit op het gebied van spookkreeften -  is Caprella acanthifera in feite een complex van verschillende soorten. Daar moet dus nog het nodige wetenschappelijke onderzoek naar plaatsvinden. Om die reden wordt de soort hier aangeduid als Caprella cf. acanthifera.

Hieronder volgt een simpele determinatietabel van de hierboven genoemde soorten. Aangetekend moet worden dat mannetjes en vrouwtjes behoorlijk kunnen verschillen (fig. 1) en er binnen één soort nogal wat variatie in vorm en lengte kan zijn. Daarbij zijn juveniele exemplaren en vrouwtjes als soort vaak moeilijk uit elkaar te houden. 


fig. 1  Het verschil in uiterlijk en grootte tussen mannetjes (rechts) en vrouwtjes (links) van Caprella mutica, Harige spookkreeft, is aanzienlijk. Wemeldinge, Nederland, 3-7-2010.

Ook bij mannetjes kan het lastig zijn. Stock (1955) schrijft in zijn determinatietabel bij Caprella septentrionalis bijvoorbeeld 'Slechts uitgegroeide mannetjes zijn met zekerheid op naam te brengen'. Bij twijfel is het nalezen van alle kenmerken noodzakelijk in literatuur of op websites. Tenslotte zou je ook een nieuwe soort kunnen vinden, zoals onlangs Caprella andreae (niet in deze tabel) door onze zuiderburen!

Meer informatie vind je door bij 'Verdere omschrijving' hier aan te klikken. Verdere referenties vind je zoals al aangegeven in het volgende blogbericht.

fig. 2 Afbeelding met kenmerken genoemd in de tabel

Determinatietabel   (M = mannetje, V = vrouwtje):

1a.   7 paar goed ontwikkelde poten en 3 paar kieuwen 

Lengte: M tot 25 mm, V 5 - 16 mm                                                                                                                           

Kleur: doorschijnend bleekwit tot effen bruin met wat rode of bruine vlekken 

Voorkomen: algemeen                                                                                                       Phtisica marina

(fig. 2 & 3) (Teringlijdertje)

                                                                                                                                                                                                      

1b.   maximaal 5 paar goed ontwikkelde poten - p3 en p4 ontbreken (nagenoeg) -
         en 2 paar kieuwen                                                                                                                                     - 2

2a.   5^e paar poten gereduceerd tot een stompje 

Lengte: M tot 7 mm, V 3 - 6 mm                                                                                                                                 

Kleur: doorschijnend bleekgeel tot licht bruin
Voorkomen: algemeen op veel locaties met een zandbodem                                Pariambus typicus

 (fig. 4a & b) (Hongerlijdertje)

2b.   5^e paar poten goed ontwikkeld en in vorm vergelijkbaar met 6^e en 7^e paar poten                      - 3                                               

3a.   scherpe, naar voren staande stekel op de kop achter het oog                                                           - 4

3b.   geen scherpe, naar voren staande stekel op de kop achter het oog                                                 - 5

4a.   scherpe naar voren staande stekels op segment 1 en 2 

Lengte: M tot 25 mm, V tot 20 mm                                                                                                                               

Kleur: doorschijnend bleekgroen, op de 2e poot wat rode vlekjes

Voorkomen: alleen buiten de kust                                                                     Pseudoprotella phasma

(fig. 5a - c) (Gestekelde spookkreeft)

4b.  alleen scherpe naar voren staande stekel op de kop 

Lengte: M 14 - 34 mm, V tot 14 mm                                                                                                                        

Kleur: bruinrood
Voorkomen: vooralsnog zeldzaam, Borssele >10 ex.                                                      Caprella scaura

Verdere omschrijving: klik hier (fig. 6a & b)                                                    (Gehoornde spookkreeft)

5a.  stekel midden tussen de aanhechtingen van de grote schaarpoten

Lengte: M tot 23 mm, V tot 12 mm  
Kleur: doorschijnend met vlekkerige bruin-oranje tekening

Voorkomen: vooralsnog zeldzaam, Borssele >10 ex.                                                 Caprella equilibra

(fig. 7a & b) (Bruingevlekte spookkreeft)

5b.  geen stekel tussen schaarpoten, lichaam zonder vlekkerige 

bruin-oranje tekening                                                                                                                                 - 6

6a.   tand aan voorzijde kop, alle segmenten plomp                                                                                                  

Lengte: M 12 - 18 mm, V 7 - 10 mm                                                                                                                    

Kleur: doorschijnend rood, groen of bruin met gele of groene vlekken
Voorkomen: zeldzaam, alleen aangespoeld                                                                 Caprella penantis

Verdere omschrijving: klik hier  (fig. 8a - c)                                                           (Puntkopspookkreeft)

6b.   geen tand aan voorzijde kop                                                                                                                   - 7

7a.   kop duidelijk schedelvormig, onderzijde 2^e antenne met zeer korte haartjes

Lengte: M tot 13 mm, V tot 8 mm                                                                                                                                  

Kleur: variabel: o.a. doorschijnend geelgroen, rood of oranje met zwarte vlekjes                                                                                  

Voorkomen: tamelijk zeldzaam op verscheidene locaties rond 

Oosterscheldemonding                                                                                        Caprella cf. acanthifera

(fig. 9a - c) (Schedelspookkreeft)

7b.   kop niet duidelijk schedelvormig, bij M onderzijde 2^e antenne met lange haren                        - 8

8a.   segmenten met grote gepaarde knobbels maar niet in segment 1 bij M, 
         segment 3 en 4 niet meer dan 2x zo lang als hoog                                                                              

Lengte: M tot 15 mm, V tot 6 mm
Kleur: doorschijnend met verspreid rode vlekjes en stippels

Voorkomen: alleen op een wrak en aangespoeld                                                 Caprella tuberculata

Verdere omschrijving: klik hier  (fig. 10a - c) (Knobbelspookkreeft)

8b.    segmenten glad of met stekels, haartjes of kleine knobbeltjes, 

 segment 3 en 4 meer dan 2x zo lang als hoog                                                                                     - 9

9a.   bruin, oranje tot rood van kleur (V vaak meer doorschijnend) en

M: segment 1 en 2 en schaarpoten sterk behaard, segment 3 t/m 7 

 met flinke rugstekels, kieuwen langwerpig 

V: rode stippen op broedbuidel, lichaam niet behaard  
Lengte: M 24 - 35 mm, V 11 - 15 mm
Voorkomen: masssaal                                                                                                         Caprella mutica

Verdere omschrijving: klik hier (fig. 1 & 11a - c) (Harige spookkreeft)

9b.   anders van kleur en

M: geen behaarde segmenten en rugstekels - indien aanwezig - klein

V: zonder rode stippen op broedbuidel                                                                                               - 10 

                                                                                                                                                                                                              

10a.  M: kieuwen ovaal (alleen uitgegroeide M zijn te onderscheiden van 

 C. septentrionalis)

 V en juvenielen: vrijwel niet van C. septentrionalis te onderscheiden                                                

 Lengte: M 12 - 20 mm, V 4 - 14 mm   

 Kleur: variabel: doorschijnend oranje, rose, wijnrood en geel 

 Voorkomen: vroeger zeer algemeen, maar op de kust tamelijk 

 zeldzaam geworden                                                                                                           Caprella linearis

 (fig. 12) (Wandelend geraamte)                      

10b.  M: kieuwen rond (alleen uitgegroeide M zijn te onderscheiden van 

 C. linearis)

 V en juvenielen: vrijwel niet van C. linearis te onderscheiden                                                                 

 Lengte: M 15 - 30 mm, V 8 - 19 mm  

 Kleur: variabel: o.a. doorschijnend bleekgroen, rood, met vlekken en stippen
 Voorkomen: zeer zeldzaam, 1 ex. aangespoeld op Terschelling                                  Caprella septentrionalis

 (fig. 13) (Noordelijke spookkreeft)

Figuren  (klik op de figuur voor weergave in een groter formaat)

fig. 3  Phtisica marina, Teringlijdertje, mannetje. Zeelandbrug, Nederland, 6-10-2016 (in vitro).

fig. 4a  Pariambus typicus, Hongerlijdertje, mannetje. Belgisch deel van de Noordzee, 24-6-2011 (in vitro). Foto: © Hans Hillewaert.

fig. 4b  Pariambus typicus, Hongerlijdertje, vrouwtje. Belgisch deel van de Noordzee, 24-6-2011 (in vitro). Foto: © Hans Hillewaert.

fig. 5a  Pseudoprotella phasma, Gestekelde spookkreeft, vrouwtje. Uit Stock (1955).  


fig. 5b  Pseudoprotella phasma, Gestekelde spookkreeft, vrouwtje. Wrak 2803, Doggersbank, Noordzee, 8-9-2015. Foto: © Arjan Gittenberger. 

fig. 5c  Pseudoprotella phasma, Gestekelde spookkreeft, vrouwtje. Detail met stekels op segment 1 en 2 (rode streepjes). Wrak 2803, Doggersbank, Noordzee, 8-9-2015. Foto: © Arjan Gittenberger. 

fig. 6a  Caprella scaura, Gehoornde spookkreeft, mannetje. Borssele, Nederland, 8-9-2017 (in vitro). Foto: © Marco Faasse.

fig. 6b  Caprella scaura, Gehoornde spookkreeft, mannetje. Borssele, Nederland, 8-9-2017 (in vitro). Foto: © Marco Faasse.

fig. 7a  Caprella equilibra, Bruingevlekte spookkreeft, mannetje. Borssele, Nederland, 30-8-2015 (in vitro).

fig. 7b  Kenmerkende stekels van Caprella equilibra, Bruingevlekte spookkreeft: puntige stekel midden tussen de aanhechtingen van beide grote schaarpoten (zwarte pijl) en tand aan de voorzijde van de coxa van de schaarpoten (rode pijlen). Nederland (in vitro). Foto: © Marco Faasse.

fig. 8a  Caprella penantis, Puntkopspookkreeft, vrouwtje. Smeaton's Pier, St. Ives, Verenigd Koninkrijk, 18-2-2015 (in vitro). Foto: © David Fenwick.

fig. 8b  Caprella penantis, Puntkopspookkreeft, mannetje: detail met tand (punt) op kop. Challaborough, South Devon, Verenigd Koninkrijk, 26-9-2015 (in vitro). Foto: © David Fenwick.

fig. 9a  Caprella cf. acanthifera, Schedelspookkreeft, vrouwtje. Uit Sars (1895).


fig. 9b  Caprella cf. acanthifera, Schedelspookkreeft, mannetje. Battery Rocks, Penzance, Verenigd Koninkrijk, 23-6-2017 (in vitro). Foto: © David Fenwick.

fig. 9c  Caprella cf. acanthifera, Schedelspookkreeft, mannetje. Chimney Rocks, Penzance, Verenigd Koninkrijk, 11-6-2014 (in vitro). Foto: © David Fenwick.

fig. 10a  Caprella tuberculata, Knobbelspookkreeft, vrouwtje links en mannetje rechts. Uit Bate & Westwood (1868).  

fig. 10b  Caprella tuberculata, Knobbelspookkreeft, mannetje. Sennen Cove, Cornwall, Verenigd Koninkrijk, 24-5-2016 (in vitro). Foto: © David Fenwick.

fig. 10c  Caprella tuberculata, Knobbelspookkreeft, mannetje: detail met knobbels. Gevonden op een krabbenfuik op 30-40m diep ten zuiden van de Lizard Peninsula, Cornwall, Verenigd Koninkrijk, 17-7-2017 (in vitro). Foto: © David Fenwick.
  

fig. 11a  Caprella mutica, Harige spookkreeft, mannetje. Wemeldinge, Nederland, 3-7-2010.

fig. 11b  Caprella mutica, Harige spookkreeft, vrouwtje met broedbuidel. Wemeldinge, Nederland, 3-7-2010.


fig. 11c  Caprella mutica, Harige spookkreeft, mannetje: detail met stekels en haren. Wemeldinge, Nederland, 3-7-2010.

fig. 12  Caprella linearis, Wandelend geraamte, vrouwtje. Uit Calman (1911).  

fig. 13  Caprella septentrionalis, Noordelijke spookkreeft, mannetje. Detail: sterk vergrote 2e schaarpoot. Uit Stock (1955).  

Commentaar en aanvullingen op deze tabel zijn van harte welkom! Je kunt die mailen naar mick@nieuwewendingproducties.nl.

De tabel is op 28-1-2018 en eerdere data aangepast. De figuurnummering is gewijzigd, figuren zijn vervangen en toegevoegd. Ook is de tekst van de kleuren van de soorten deels gewijzigd.